شاید بتوان گفت که مهم ترین شهر پامفیلیا در تاریخ باستان شهر " اسپندوس " است.این شهر پر آوازه دوران نوین خودش را در زمان حکومت رومیان یهنی زمانی که تجارت و اقتصاد در این جا به اوج خود رسید ،تجربه کرد .بر اساس داستان هایی قدیمی این شهر توسط یک یونانی مذهبی مشهور بنام "موپوس " در حدود سال 1000قبل از میلاد پایه گذاری شده است.باستان شناسان مدارکی پیدا کردند که نشان می دهد در این مکان از عهد هتیت ها (800 قبل از میلاد )به بعد افرادی ساکن بوده اند.درست شبیه شهرهای مجاورش "پرگه " و "سید" ، انحطاط این شهر به واسطه پرشدن بندرگاه از گل ولای و از طرف دیگر تمرکز قدرت امپراطوری بیزانس اتفاق افتاد. در زمان حکمت سلجوقیان در این بخش ترکیه ،تیاتر بزرگ اسپندوس تنها به عنوان یک کاروانسرا مورد استفاده بود.
تیاتر
تیاتر اسپندوس یکی از بزرگ ترین ساخته های رومی ها در اسیای صغیر محسوب می شود و امروزه هم در شمار یکی از بهترین نموه های معماری تیاتر رومی حفظ شده قلمداد می شود. این مکان که در منطقه شهری پایین دست واقع شده ، در قرن دوم پس از میلاد در دوران حکومت " مارکوس اوریلیوس " ساخته شده است. این مکان قابلیت استفاده همزمان برای 15000 تا 20000 نفر را دارا می باشد. این مکان فوق العاده ، اخیرا بازسازی و مرمت شده و امروزه برای فستیوال های موسیقی و تایتر مثل فستیوال اپرای اسپندوس که هرساله در ترکیه برگزار می شود مورد استفاده قرار می گیرد.تالار سخنرانی نیمه مدور این مکانکه توسط یک گذرگاه پهن به دو بخش تقسیم می شود دارای بیست ردیف نیمکت و 10 راه پلله در نیمه پایینی و 19 ردیف نیمکت با 21 راه پله در بخش بالایی می باشد. معماری بخش فوقانی این مکان به شکل طاق ضربی (نیمه استوانه ای ) ستون بندی شده است. در انتهای هردو طرف صحنه گذرگاه های قوس داری وجود دارد که برای دسترسی به جایگاه ارکسترا را میسر می سازد.دیوار تیاتر دو طبقه توسط ستون های دوتایی باریک به هم وصل می شوند . این ستون ها که در دو طرف ورودی مرکزی قرار گرفته اند آذین های حساس و ظریفی دارند.خود صحنه بامی چوبی که توسط طنابی نگه داشته شده دارد و تالار سخنرانی هم با سایبانی پوشیده شده است.
اکروپلیس
درست در بالای شهر پایین دستی اسپندوس تپه 40 متری "اکروپلیس" نمایان است.آن سوی ویرانه های معبد کوچک ، "نیمفایوم "(ضریح فواره) قرار دارد که بنای یادبودی است که با ستون های دوتایی به هم وصل شده بودند ولی امروزه تنها یک دیوار 32 متری از ان باقی مانده است.ساختمانی در مجاوئر این محل است که احتمال می رود در گدشته به عنوان مجلس شورا از آن استفاده می شده است.
قنات
درست در بخش شمالی تپه "اکروپلیس" شهر اسپندوس ، ویرانه هایی از یک قنات باستانی مهم به چشم میخورد که به دو برج آب متصل شده و به نظر می رسد که از آن ها برای آب رسانی به به شهر استفاده می شده و آب شهر به طور کلی از این قنات تامین می شده است.